Artykuł zaktualizowany 04/11/2025

Wszystko, co musisz wiedzieć o nietolerancji laktozy

Nietolerancja laktozy to problem z trawieniem cukru mlecznego. Twój organizm nie wytwarza wystarczającej ilości enzymu laktazy (specjalnego narzędzia do rozłożenia laktozy), przez co cukier mleczny wędruje niestrawiony do jelita grubego i tam powoduje nieprzyjemne objawy.

Wyobraź sobie, że laktoza to wielka kłódka, a laktaza to klucz, który ją otwiera. Bez klucza kłódka zostaje zamknięta i nie możesz dostać się do środka. Podobnie bez laktazy, Twoje jelito cienkie nie może „otworzyć” laktozy i rozbić jej na mniejsze cząsteczki (glukozę i galaktozę), które organizm potrafi wchłonąć.

To NIE jest alergia. Nietolerancja laktozy nie angażuje układu odpornościowego (ten zostaje uśpiony), podczas gdy alergia na mleko to walka Twojego systemu obronnego z białkami mleka. W tym artykule dowiesz się wszystkiego o objawach, przyczynach, diagnostyce i skutecznym leczeniu nietolerancji laktozy, opartym na najnowszych badaniach naukowych.

Jak to działa? Prosty mechanizm nietolerancji laktozy

Normalny proces trawienia laktozy

Zdrowy organizm działa jak sprawna fabryka:

1. Laktoza wchodzi do jelita cienkiego (jak surowiec do fabryki)
2. Enzym laktaza czeka na „taśmie produkcyjnej” (na wyściółce jelita)
3. Laktaza rozbija laktozę na dwie mniejsze cząsteczki: glukozę i galaktozę
4. Te małe cząsteczki wchłaniają się do krwi i dają Ci energię

Pomyśl o tym jak o klocku LEGO, który trzeba rozebrać na mniejsze części, żeby przeszedł przez wąskie drzwi.

Co się dzieje przy nietolerancji?

Gdy brakuje laktazy (klucza), ten duży klocek nie zostaje rozłożony:

1. Niestrawiona laktoza wędruje do jelita grubego (jak zablokowany pakunek)
2. Bakterie w jelicie grubym „fermentują” laktozę (urządzają sobie prawdziwą ucztę)
3. Powstają gazy (wodór, dwutlenek węgla, metan) i krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe
4. Laktoza „przyciąga” wodę do jelita (przez zjawisko zwane ciśnieniem osmotycznym, jak magnes przyciągający wodę)
5. Efekt: wzdęcia, gazy, bóle brzucha, biegunka

To trochę jak wrzucenie Mentosów do butelki Coca-Coli, powstaje nadmiar gazów i wszystko „wybucha”.

Rodzaje nietolerancji laktozy: skąd się bierze problem?

Nietolerancja laktozy nie jest jednorodną chorobą. Ma różne oblicza w zależności od przyczyny:

1. Pierwotna nietolerancja laktozy (typ dorosłych)

To najczęstszy typ- dotyka około 68% dorosłych na świecie.

Jak to działa? Wyobraź sobie, że urodziłeś się z w pełni sprawną fabryką laktazy. Jako niemowlę potrzebowałeś jej mnóstwo do trawienia mleka matki. Z czasem, gdy zacząłeś jeść różnorodne pokarmy (nie tylko mleko), fabryka zaczęła zwalniać produkcję. To naturalny, genetycznie zaprogramowany proces.

U kogo? Częściej u osób pochodzenia:

• Azjatyckiego (niemal 100% dorosłych)
• Afrykańskiego (70-95%)
• Latynoskiego (50-80%)
• Rzadziej u Europejczyków północnych (5-17% w Skandynawii)

Kiedy się ujawnia? Objawy pojawiają się stopniowo- zwykle między 2. a 20. rokiem życia, czasem później.

Czy to można wyleczyć? Nie, to trwały stan. Ale można nim zarządzać.

2. Wtórna nietolerancja laktozy (nabyta)

To jak tymczasowe „zamknięcie fabryki” przez zewnętrzne problemy.

Przyczyny:

• Infekcje jelitowe (rotawirusy, bakterie- jak inwazja wroga, która niszczy Twoją fabrykę)
• Antybiotykoterapia (niszczy bakterie, ale i uszkadza wyściółkę jelita)
• Celiakia (gluten atakuje kosmki jelitowe)
• Choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego
• Niektóre leki (np. chemioterapia)

Dobra wiadomość: Po wyleczeniu choroby podstawowej i regeneracji jelita (zwykle 4-6 tygodni) produkcja laktazy wraca do normy.

3. Wrodzona nietolerancja laktozy (alaktazja)

Bardzo rzadka (mniej niż 1 na 100 000 urodzeń). Dziecko rodzi się całkowicie bez genu produkującego laktazę. To jak fabryka, która nigdy nie została zbudowana.

Objawy: Ciężka biegunka, odwodnienie, niedożywienie już od pierwszego karmienia mlekiem.

Leczenie: Dożywotnia dieta bezlaktozowa, specjalne mleko dla niemowląt bez laktozy.

4. Rozwojowa nietolerancja laktozy

Występuje u wcześniaków urodzonych przed 34. tygodniem ciąży. Fabryka laktazy zaczyna działać dopiero po 34. tygodniu- jeśli dziecko rodzi się wcześniej, fabryka jeszcze nie działa. Zwykle problem mija samoistnie, gdy dziecko dorośnie.

Objawy nietolerancji laktozy: jak rozpoznać problem?

Typowe objawy żołądkowe (najczęstsze)

Pojawiają się od 30 minut do 2 godzin po spożyciu mleka lub produktów mlecznych:

• Wzdęcia i nadmierne gazy (brzuch jak balon)
• Bóle brzucha, kolki (skurcze w jelitach)
• Przelewanie, bulgotanie w brzuchu (słyszalne dźwięki)
• Biegunka (wodnista, często pienista i kwaśna)
• Nudności, czasem wymioty

Intensywność objawów zależy od:

• Ilości spożytej laktozy (szklanka mleka = około 12g laktozy)
• Stopnia niedoboru laktazy (niewielki a całkowity)
• Co jeszcze zjadłeś (tłuszcze spowalniają objawy)

Wyobraź sobie skalę: wypicie kawy z odrobiną mleka może Ci nie przeszkadzać, ale zjedzenie miski płatków z mlekiem już tak.

Rzadsze objawy systemowe

Niektóre badania sugerują związek z:

• Zmianami skórnymi (pokrzywka, egzema)
• Bólami głowy
• Zmęczeniem
• Zaburzeniami koncentracji

Jednak te objawy mogą wynikać też z innych problemów, dlatego zawsze konsultuj je z lekarzem.

Jak to wygląda u dzieci?

U niemowląt i małych dzieci:

• Płaczliwość, niespokojność
• Pieniste, kwaśne stolce (fermentacyjne)
• Odparzenia wokół odbytu (kwasy drażnią skórę)
• Zahamowanie wzrostu (przy dłuższym trwaniu)
• Ryzyko odwodnienia (szczególnie niebezpieczne!)

Diagnostyka: jak sprawdzić, czy masz nietolerancję laktozy?

1. Dieta eliminacyjna (test domowy, 2-3 tygodnie)

Jak to działa? Eliminujesz całkowicie mleko i produkty mleczne z diety na 2-3 tygodnie. Jeśli objawy ustępują, a po ponownym wprowadzeniu laktozy wracają, to silny sygnał nietolerancji.

Zalety: Prosty, tani, możecie zrobić sami Wady: Wymaga dyscypliny, nie potwierdza diagnozy w 100%

2. Wodorowy test oddechowy (złoty standard)

Jak działa? Przypomina grę w detektywa:

1. Przychodzisz na czczo
2. Dmuchasz do specjalnej rurki (pomiar wodoru na starcie)
3. Wypijasz roztwór laktozy (zwykle 25-50g)
4. Co 30 minut przez 3 godziny dmuchasz ponownie

Co mierzymy? Jeśli bakterie w jelicie „fermentują” niestrawioną laktozę, produkują wodór (H₂), który wchłania się do krwi i wydychasz płucami. Wzrost stężenia wodoru powyżej 20 ppm = nietolerancja laktozy.

Zalety: Dokładny (czułość 77-95%), nieinwazyjny Wady: Czasochłonny (3h w laboratorium), nie dla dzieci poniżej 3. roku życia

3. Test tolerancji laktozy (pomiar cukru we krwi)

Pijesz laktozę i co 30 minut pobiera się Ci krew, żeby zmierzyć poziom glukozy. Jeśli glukoza nie rośnie- znaczy, że laktoza nie została rozbita.

Zalety: Dostępny w każdym laboratorium Wady: Inwazyjny (wiele nakłuć), mniej wiarygodny niż test oddechowy

4. Test genetyczny (analiza DNA)

Sprawdza obecność mutacji w genie LCT (gen kodujący laktazę), szczególnie wariant SNP rs4988235.

Jak działa? Pobiera się wymaz z policzka lub krew i analizuje DNA.

Zalety: Jedno badanie na całe życie, potwierdza genetyczny typ nietolerancji Wady: Droższy, nie wykrywa wtórnej nietolerancji

5. Badanie endoskopowe (biopsja jelita)

Najbardziej inwazyjny test- pobiera się wycinek jelita cienkiego i mierzy stężenie laktazy. Stosowany tylko w szczególnych przypadkach, gdy inne metody zawiodły.

6. Badanie pH kału (pomocnicze)

Kwaśny stolec (pH poniżej 6,7) sugeruje fermentację laktozy w jelicie.

Zalety: Tani, nieinwazyjny Wady: Niespecyficzny (może wskazywać też inne problemy)

Leczenie nietolerancji laktozy: jak żyć pełnią życia?

1. Dieta bezlaktozowa / niskolaktozowa

Podstawa leczenia. Nie da się „wyleczyć” nietolerancji laktozy, ale można nią zarządzać poprzez dietę.

Ile laktozy możesz tolerować?

Badania EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) pokazują:

• Większość osób toleruje do 12g laktozy jednorazowo (ok. 1 szklanka mleka)
• Dziennie: 18-24g laktozy rozłożone na kilka posiłków (czyli np. 2 szklanki mleka w ciągu dnia)
• Niektóre osoby reagują już na 6g lub mniej

Zależy to od Twojego indywidualnego progu tolerancji. Musisz sam(a) eksperymentować (najlepiej pod okiem dietetyka).

Które produkty mleczne są „bezpieczniejsze”?

Fermentowane produkty mleczne:

• Jogurty naturalne, kefiry, maślanki- bakterie kwasu mlekowego (jak Streptococcus thermophilus, Lactobacillus bulgaricus) częściowo rozkładają laktozę w procesie fermentacji
• Sery żółte dojrzewające (cheddar, parmezan, gouda)- zawierają śladowe ilości laktozy (często poniżej 0,1g/100g)

Produkty o wysokiej zawartości laktozy (unikaj):

• Świeże mleko krowie (4,5-5g laktozy na 100ml)
• Mleko w proszku
• Śmietana
• Lody mleczne
• Białe sery (twarożek, ricotta)

Ukryta laktoza: czytaj etykiety!

Laktozę dodaje się do wielu produktów jako wypełniacz:

• Pieczywo (zwłaszcza bułki, ciasta)
• Wędliny, kiełbasy
• Sosy gotowe, zupy instant
• Płatki śniadaniowe
• Leki (nawet niektóre tabletki zawierają laktozę jako nośnik!)

Szukaj na etykietach:

• Mleko, mleko w proszku
• Serwatka, koncentrat białka serwatkowego
• Kazeina, kazeiniany
• Mleczko, śmietanka
• Masło (choć zwykle zawiera bardzo mało laktozy)

2. Preparaty z laktazą (enzymy egzogenne)

Jak działają? Dostarczasz laktozę „z zewnątrz”- zażywasz tabletkę/kapsułkę około 30-60 minut przed posiłkiem z laktozą.

Przykłady: Lactase, Lactosolv, Lacdigest

Zalety:

• Pozwalają jeść produkty mleczne „od święta”
• Działają natychmiast
• Bezpieczne (laktaza to naturalny enzym)

Wady:

• Nie dla wszystkich skuteczne
• Musisz pamiętać o zażyciu przed posiłkiem
• Koszt (regularne stosowanie może być drogie)

3. Mleko i produkty bezlaktozowe

Mleko bezlaktozowe = mleko, do którego dodano laktazę, więc laktoza jest już rozłożona na glukozę i galaktozę.

Ważne: Oznaczenie „bez laktozy” w UE oznacza zawartość laktozy poniżej 0,01g/100ml (lub 0,1g/100g). To praktycznie zero, więc bezpieczne nawet dla osób z całkowitym niedoborem laktazy.

Produkty roślinne (alternatywy mleka):

• Napoje migdałowe, owsiane, sojowe, ryżowe, kokosowe
• Jogurty roślinne (kokosowe, sojowe)

Uwaga! Produkty roślinne są naturalnie bezlaktozowe, ale często zawierają mniej wapnia, białka i witaminy D niż mleko krowie. Wybieraj wersje wzbogacone.

4. Suplementacja wapnia, witaminy D i ryboflawiny

Dlaczego to ważne? Mleko to główne źródło:

• Wapnia (budowa kości, zęby)
• Witaminy D (wchłanianie wapnia, odporność)
• Ryboflawiny (witamina B2) (metabolizm energetyczny)

Jeśli eliminujesz nabiał:

• Jedz produkty bogate w wapń: brokuły, jarmuż, migdały, sardynki z ośćmi, tofu wzbogacone
• Suplementuj witaminę D (szczególnie w Polsce, gdzie mamy mało słońca)
• Rozważ preparat wapnia (500-1000mg dziennie, po konsultacji z lekarzem)

Szczególnie ważne dla:

• Kobiet w ciąży i karmiących (budowa kości dziecka)
• Dzieci (wzrost)
• Osób starszych (zapobieganie osteoporozie)

5. Probiotyki i adaptacja mikroflory jelitowej

Fascynujące odkrycie: Twoja mikroflora jelitowa może się „nauczyć” lepiej radzić sobie z laktozą!

Jak to działa? Niektóre bakterie jelitowe (zwłaszcza Bifidobacterium i Lactobacillus) produkują własną laktazę (enzym β-galaktazydaza). Jeśli regularnie dostarczasz im małe ilości laktozy, mogą się namnożyć i zacząć „pomagać” w trawieniu.

Badanie z 2024 roku: 25 osób z nietolerancją laktozy (genotyp LNP) spożywało codziennie rosnące dawki laktozy (od 6g do 24g dziennie) przez 12 tygodni. Efekt:

• Wzrost Bifidobacterium o 89%
• 2-krotny wzrost aktywności β-galaktazydazy w kale
• 1,5-krotny spadek wodoru w teście oddechowym
• Objawy zmniejszyły się o 24%

Praktyczne zastosowanie:

• Spożywaj regularnie probiotyki (jogurty, kefiry, kiszonki)
• Stopniowo zwiększaj ilość laktozy w diecie (pod kontrolą objawów)
• Dawaj jelitom czas na adaptację (minimum 4-6 tygodni)

Skuteczne szczepy:

• Lactobacillus acidophilus
• Bifidobacterium bifidum
• Streptococcus thermophilus
• Lactobacillus bulgaricus

Różnica między nietolerancją laktozy a alergią na mleko

To dwa całkowicie różne stany, często mylone!

Ważne: Jeśli masz wysypkę, duszność lub obrzęki po mleku- to NIE jest nietolerancja laktozy! Udaj się natychmiast do alergologa.

Mity i fakty o nietolerancji laktozy

MIT 1: „Nietolerancja laktozy to rzadka choroba” FAKT: Dotyka 68% dorosłych na świecie. W Azji niemal 100%. To norma ewolucyjna!

MIT 2: „Jeśli masz nietolerancję, musisz całkowicie unikać mleka” FAKT: Większość osób toleruje 12g laktozy jednorazowo. Możesz pić małe ilości mleka lub jeść jogurty bez objawów.

MIT 3: „Produkty bezlaktozowe są mniej zdrowe” FAKT: Mleko bezlaktozowe ma taki sam skład odżywczy jak zwykłe mleko. Jedyna różnica: laktoza jest już rozłożona.

MIT 4: „Nietolerancja laktozy = alergia na mleko” FAKT: To dwa różne stany. Alergia angażuje układ immunologiczny i może zagrażać życiu.

MIT 5: „Można wyleczyć nietolerancję laktozy” FAKT: Pierwotnej (genetycznej) nietolerancji nie da się wyleczyć. Ale można nią zarządzać! Wtórna nietolerancja (nabyta) mija po wyleczeniu choroby podstawowej.

Nietolerancja laktozy a zdrowie długoterminowe

Ryzyko niedoborów i osteoporozy

Osoby z nietolerancją laktozy, które całkowicie eliminują nabiał bez suplementacji, są narażone na:

• Niedobór wapnia → osłabienie kości, osteoporoza (zwłaszcza u kobiet po menopauzie)
• Niedobór witaminy D → osłabiona odporność, depresja
• Niedobór białka (jeśli nabiał był głównym źródłem)

Badanie z 2023 roku: Kobiety po menopauzie z nietolerancją laktozy miały o 24% niższą gęstość kości biodrowych niż kobiety tolerujące laktozę.

Rozwiązanie: Suplementacja, dieta bogata w wapń z innych źródeł, produkty bezlaktozowe wzbogacone.

Czy nabiał chroni przed chorobami?

Badania pokazują, że regularnie spożywanie nabiału (nie tylko mleka!) wiąże się z:

• Niższym ryzykiem cukrzycy typu 2
• Niższym ryzykiem chorób serca
• Lepszą kontrolą masy ciała

To nie znaczy, że MUSISZ pić mleko. Możesz uzyskać te korzyści z jogurtów, kefirów, serów (które często są niskolaktozowe) lub produktów bezlaktozowych.

Praktyczne porady: jak żyć z nietolerancją laktozy?

1. Poznaj swój próg tolerancji Eksperymentuj! Zacznij od małych ilości mleka (np. 100ml) i obserwuj objawy. Prowadź dzienniczek pokarmowy.

2. Jedz laktozę z innymi pokarmami Tłuszcze i białka spowalniają opróżnianie żołądka, co daje laktazie więcej czasu na działanie. Kawałek sera z chlebem tolerujesz lepiej niż szklankę mleka na czczo.

3. Wybieraj fermentowane produkty mleczne Jogurty, kefiry, maślanki- bakterie „zjadły” już część laktozy za Ciebie.

4. Sprawdzaj etykiety Laktoza kryje się w wielu produktach (pieczywo, wędliny, sosy). Czytaj składy!

5. Suplementuj, jeśli eliminujesz nabiał Wapń, witamina D, ryboflawina- koniecznie!

6. Probiotyki mogą pomóc Regularne spożywanie probiotyków może poprawić tolerancję laktozy.

7. Miej przy sobie preparat z laktazą Na wszelki wypadek (wyjście do restauracji, wizyta u rodziny).

8. Edukuj otoczenie Wyjaśnij rodzinie i przyjaciołom, że to NIE alergia i że możesz jeść produkty mleczne w małych ilościach.

FAQ: Najczęściej zadawane pytania

Czy nietolerancja laktozy może się nagle pojawić w dorosłości?

Tak. Pierwotna nietolerancja laktozy ujawnia się stopniowo, zwykle między 2. a 20. rokiem życia, ale może pojawić się nawet po 30-40. roku życia. To naturalny proces genetyczny.

Czy mogę pić mleko, jeśli mam nietolerancję laktozy?

Tak, w małych ilościach! Większość osób toleruje do 12g laktozy (1 szklanka mleka) jednorazowo. Możesz też sięgać po mleko bezlaktozowe lub preparaty z laktazą.

Czy dzieci mogą „wyrosnąć” z nietolerancji laktozy?

Zależy. Rozwojowa nietolerancja (u wcześniaków) mija samoistnie. Wtórna (po infekcji) również. Ale pierwotna nietolerancja (genetyczna) jest trwała.

Czy nietolerancja laktozy jest dziedziczna?

Tak. Pierwotna nietolerancja laktozy jest determinowana genetycznie. Jeśli rodzice mają nietolerancję, ryzyko u dzieci wynosi 50-75%.

Czy jogurty i kefiry są bezpieczne przy nietolerancji laktozy?

Zwykle tak! Bakterie kwasu mlekowego częściowo rozkładają laktozę podczas fermentacji. Większość osób z nietolerancją dobrze toleruje jogurty naturalne i kefiry.

Czy produkty bezlaktozowe są drogie?

Ceny rosną, ale nie drastycznie. Mleko bezlaktozowe kosztuje średnio 10-30% drożej niż zwykłe. Wiele supermarketów ma własne marki, które są tańsze.

Jak szybko objawy nietolerancji laktozy mijają po eliminacji laktozy z diety?

Zwykle w ciągu 2-3 dni po całkowitym wykluczeniu laktozy objawy ustępują.

Czy mogę jeść czekoladę mleczną?

Zależy. Czekolada mleczna zawiera laktozę, ale w mniejszych ilościach niż mleko (około 5-7g laktozy na 100g). Jeśli tolerujesz 12g dziennie, niewielka ilość czekolady może być OK. Testuj małe porcje!

Podsumowanie

Nietolerancja laktozy to częsty, naturalny stan, który dotyka większość dorosłych na świecie. Nie jest chorobą, którą trzeba „wyleczyć”, ale problemem, którym można mądrze zarządzać.

Kluczowe wskazówki:

1. Poznaj swój próg tolerancji- większość osób toleruje do 12g laktozy dziennie
2. Nie eliminuj całkowicie nabiału- ryzykujesz niedobory wapnia i witaminy D
3. Wybieraj fermentowane produkty mleczne (jogurty, kefiry, sery żółte)
4. Suplementuj, jeśli rezygnujesz z nabiału
5. Preparaty z laktazą mogą być pomocne „od święta”
6. Probiotyki- regularne spożywanie może poprawić tolerancję laktozy

Nietolerancja laktozy nie musi ograniczać Twojego życia. Z odpowiednią wiedzą i strategią żywieniową możesz cieszyć się pełnią zdrowia i komfortem trawiennym.

Bibliografia i źródła naukowe

1. Misselwitz B, et al. (2019) – „Lactose malabsorption and intolerance: pathogenesis, diagnosis and clinical management” – United European Gastroenterology Journal, 7(2):150-160
2. Hammer HF, et al. (2022) – „Breath Tests in Gastrointestinal Diseases” – Digestive Diseases, 40(4):416-427
3. Lomer MCE, et al. (2008) – „Review article: lactose intolerance in clinical practice – myths and realities” – Alimentary Pharmacology & Therapeutics, 27(2):93-103 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17956597/
4. Malik TF, Panuganti KK (2024) – „Lactose Intolerance” – StatPearls Publishing https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532285/
5. Deng Y, et al. (2015) – „Lactose Intolerance in Adults: Biological Mechanism and Dietary Management” – Nutrients, 7(9):8020-8035
   https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4586575/
6. Storhaug CL, et al. (2017) – „Country, regional, and global estimates for lactose malabsorption in adults: a systematic review and meta-analysis” – The Lancet Gastroenterology & Hepatology, 2(10):738-746 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28690131/
7. Szilagyi A, Ishayek N (2018) – „Lactose Intolerance, Dairy Avoidance, and Treatment Options” – Nutrients, 10(12):1994 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6316316/
8. Heyman MB, Committee on Nutrition (2006) – „Lactose intolerance in infants, children, and adolescents” – Pediatrics, 118(3):1279-1286 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16951027/
9. Savaiano DA, Levitt MD (1987) – „Milk intolerance and microbe-containing dairy foods” – Journal of Dairy Science, 70(2):397-406
10. Facioni MS, et al. (2020) – „Nutritional management of lactose intolerance: the importance of diet and food labelling” – Journal of Translational Medicine, 18:260
11. Wanes D, et al. (2019) – „Lactose intolerance: diagnosis and management” – Current Opinion in Gastroenterology, 35(2):90-95
12. Barrett JS, Gibson PR (2012) – „Fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols (FODMAPs) and nonallergic food intolerance” – Clinical & Experimental Allergy, 42(2):191-201
13. Obermayer-Pietsch BM, et al. (2004) – „Genetic predisposition for adult lactose intolerance and relation to diet, bone density, and bone fractures” – Journal of Bone and Mineral Research, 19(1):42-47 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14753735/
14. Szilagyi A, et al. (2020) – „Colonic bacterial fermentation decreases lactose intolerance symptoms through modulation of gut microbiota” – Clinical and Translational Gastroenterology, 11(4):e00155
15. Itan Y, et al. (2010) – „A worldwide correlation of lactase persistence phenotype and genotypes” – BMC Evolutionary Biology, 10:36 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2834688/
16. Rezaie A, et al. (2017) – „Hydrogen and Methane-Based Breath Testing in Gastrointestinal Disorders: The North American Consensus” – American Journal of Gastroenterology, 112(5):775-784
17. Swagerty DL Jr, et al. (2002) – „Lactose intolerance” – American Family Physician, 65(9):1845-1850
18. Szilagyi A, et al. (2024) – „Adaptation to lactose in lactose-intolerant individuals through modulation of colonic microbiome” – Nutrition Research, 121:87-98
19. Oak SJ, Jha R (2019) – „The effects of probiotics in lactose intolerance: A systematic review” – Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 59(11):1675-1683
20. EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (2010) – „Scientific Opinion on lactose thresholds in lactose intolerance and galactosaemia” – EFSA Journal, 8(9):1777
21. Rozporządzenie Komisji (UE) Nr 609/2013 – w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego
22. EFSA (2016) – „Safety of lactose-free milk products” – EFSA Supporting Publications, 13(5):EN-1027
23. Anguita-Ruiz A, et al. (2020) – „Genetics of Lactose Intolerance: An Updated Review and Online Interactive World Maps of Phenotype and Genotype Frequencies” – Nutrients, 12(9):2689
24. Almeida CC, et al. (2012) – „Bacteriotherapy for lactose intolerance: systematic review” – Revista de Nutrição, 25(2):253-265

Technolog żywności

Jan Antoniak – technolog żywności, audytor i doradca

Specjalizuję się w prawie żywnościowym, HACCP i etykietowaniu. Od lat pomagam firmom spożywczym wdrażać systemy jakości oraz zrozumieć wymagania przepisów. Na blogu dzielę się wiedzą w prosty, praktyczny sposób.
Audytor systemów bezpieczeństwa | Autor technologzywnosciradzi.pl

Dowiedz się więcej →