SPIS TREŚCI
Czy wiesz, że ilość bakterii w twoim organizmie przewyższa liczbę komórek twojego ciała w stosunku 10 do 1?
To prawda, a większość z nich znajduje się wewnątrz twojego układu trawiennego.
Ale nie ma powodów do paniki, większość z nich jest zupełnie nieszkodliwa.
Posiadanie „odpowiednich” bakterii wiąże się nawet z wieloma korzyściami zdrowotnymi.
Obejmuje to utratę wagi, polepszenie trawienie, zwiększenie odporności, poprawę wyglądu cery i mniejsze ryzyko wielu chorób (1).
To prowadzi nas do tematu, probiotyków
Probiotyki to żywność lub suplementy, które zawierają przyjazne bakterie i mają za zadanie pomagać w kolonizacji naszych jelit mikroorganizmami, wspomagającymi nasze zdrowie.
Dbanie o jelita i przyjazne bakterie, które znajdują się wewnątrz naszego organizmu, może być jedną z najważniejszych rzeczy, które możesz zrobić dla swojego zdrowia.
Czym są probiotyki?
Słowo probiotyk pochodzi z greckiego pro bios i oznacza dla życia, jednak sama definicja probiotyku na przestrzeni lat ulegała wielokrotnym modyfikacjom. Zgodnie z nazewnictwem przyjętym w 1989 r. probiotykami nazywa się żywe mikroorganizmy wykazujące dobroczynny wpływ na zdrowie gospodarza przez utrzymywanie równowagi jego mikroflory.
W 2002 r. FAO/WHO zdefiniowały probiotyki jako mikroorganizmy, które podawane w odpowiednich dawkach przynoszą korzyść organizmowi gospodarza.
Produkty probiotyczne obejmują jogurty, kefiry, kiszonki, kwas chlebowy i inne.
Najczęściej za probiotyki uważa się bakterie kwasu mlekowego, które znalazły szerokie zastosowanie w leczeniu pacjentów oraz zapobieganiu chorób związanych nie tylko z układem pokarmowym człowieka.
Należy jednak pamiętać, że dobroczynne właściwości bakterii kwasu mlekowego są cechą indywidualną wybranych szczepów, a samo zakwalifikowanie ich jako probiotyki jest poprzedzone wnikliwą analizą ich mikrobiologicznych i biochemicznych właściwości.
Probiotyczne napoje mleczne
Podstawowym warunkiem prozdrowotnego działania probiotyków na organizm człowieka jest ich żywotność. Dlatego produkty mleczne, probiotyczne muszą być monitorowane pod kątem obecności i liczby żywych komórek.
W 2002 r. opracowano przewodnik do oceny probiotyków stosowanych w żywności. Dokument ten określa kryteria, jakie muszą być spełnione, aby szczep bakteryjny został uznany za probiotyczny i mógł być stosowany w produkcji żywności.
Należy zaznaczyć, że nie wszystkie bakterie fermentacji mlekowej, stosowane w produkcji mlecznych wyrobów fermentowanych, np. jogurtów lub kefirów są probiotykami.
Szczep bakterii mlekowych można uznać za probiotyczny, jeśli spełnia określone kryteria:
- jest bardzo dokładnie przebadany,
- opisany w renomowanych czasopismach naukowych,
- musi być nieszkodliwy dla człowieka,
- oraz mieć niezmienne inne cechy w cyklu technologicznym, oraz podczas przechowywania produktu w warunkach chłodniczych, np. w handlu,
- działanie szczepu probiotycznego, po dostaniu się do organizmu człowieka, musi być dobrze poznane i powinno wykazywać efekty ponadprzeciętne, w tym właściwości zdrowotne i kliniczne.
Jak dotąd w Unii Europejskiej nie opracowano odrębnych uregulowań prawnych dotyczących probiotyków lub żywności probiotycznej co jest podstawowym mankamentem istniejącej sytuacji w zakresie żywności probiotycznej. W związku z tym podlega ona przepisom zawartym w ogólnym prawie żywnościowym.
EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) pracuje nad wykazem probiotyków o niezaprzeczalnie udokumentowanych cechach probiotyczności, które będą miały aprobatę unijną do stosowania w żywności jako probiotyki.
Dokładnie sprecyzowane są wytyczne wobec mikroflory klasycznych mlecznych napojów fermentowanych, np. jogurtów. Bakterie te określane są jako „mikroflora specyficzna” lub „mikroflora techniczna”.
Zgodnie z Kodeksem Żywnościowym (Codex Alimentarius) jogurt jest to napój uzyskany wyłącznie z udziałem dwóch gatunków bakterii: Streptococcus thermophilus i Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus. Poza tymi bakteriami do jogurtów mogą być dodawane inne gatunki bakterii mlekowych (w tym szczepy probiotyczne), które określane są terminem „mikroflora dodatkowa”.
Jeśli jako mikroflorę dodatkową dodamy probiotyczne szczepy bakterii fermentacji mlekowej, wówczas uzyskuje się probiotyczny mleczny napój fermentowany.
Mogą być również otrzymywane mleczne napoje fermentowane bez użycia bakterii jogurtowych, a zawierające jedynie mikroflorę dodatkową.
Przykładem takiego produktu jest np. mleko acidofilne wyprodukowane z użyciem bakterii mlekowych gatunku Lactobacillus acidophilus.
Wytyczne Codex Alimentarius podają, że liczba żywych komórek bakterii fermentacji mlekowej w jogurcie powinna wynosić nie mniej niż 107 jtk/g w przypadku mikroflory technicznej i nie mniej niż 106 jtk/g w przypadku mikroflory dodatkowej do końca terminu przydatności do spożycia.
Na etykiecie produktów probiotycznych musi być podana nazwa dodanego szczepu bakterii mlekowych, dodatkowo można podać informacje o pozytywnym wpływie produktu (lub zawartych bakterii) na zdrowie człowieka, ale tylko wtedy, gdy istnieją na to niepodważalne dowody naukowe. Zabronione jest natomiast umieszczanie jakichkolwiek oświadczeń wskazujących na właściwości zapobiegania lub leczenia chorób.
Znaczenie mikroorganizmów w jelitach
Złożona społeczność mikroorganizmów w jelitach nazywana jest florą jelitową.
Twoje jelita zawierają setki, a nawet tysiąc różnych typów mikroorganizmów. Obejmuje to bakterie, drożdże i wirusy. Ogromna większość to bakterie. Większość flory jelitowej znajduje się w okrężnicy lub jelicie grubym, ostatniej części przewodu pokarmowego.
Aktywności metaboliczne flory jelitowej przypominają działanie organów. Z tego powodu niektórzy naukowcy odnoszą się do flory jelitowej jako do „zapomnianego narządu” (2).
Flora jelitowa spełnia wiele funkcji ważnych dla zdrowia. Produkuje witaminy, w tym witaminę K i niektóre witaminy z grupy B (3). Pobudza również układ odpornościowy i reguluje integralność jelit. Może to pomóc w zapobieganiu „wyciekania” niechcianych substancji do organizmu i wywoływaniu odpowiedzi układu immunologicznego (4, 5).
Flora jelitowa jest bardzo wrażliwa na nasze współczesne nawyki żywieniowe, a badania pokazują, że „niezrównoważona” flora jelitowa jest powiązana z licznymi chorobami (6,7). Obejmuje to otyłość, cukrzycę typu 2, zespół metaboliczny, choroby serca, raka jelita grubego, Alzheimera, depresję i wiele, wiele innych (8, 9, 10, 11).
Probiotyki mogą pomóc skorygować tę równowagę, upewniając się, że nasz „zapomniany organ” funkcjonuje optymalnie (12).
Probiotyki i zdrowie przewodu pokarmowego
Najczęściej badano probiotyki w odniesieniu do układu trawiennego. Najsilniejszy dowód ma związek z biegunką związaną z antybiotykami.
Kiedy ludzie przyjmują antybiotyki, szczególnie przez długi czas, często cierpią na przewlekłą biegunkę po wyeliminowaniu zakażenia. Dzieje się tak, ponieważ antybiotyki zabijają wiele naturalnych bakterii w jelitach, co przesuwa równowagę i umożliwia „złym” bakteriom rozkwit.
Dziesiątki badań dostarczyły mocnych dowodów na to, że suplementy probiotyczne mogą pomóc w leczeniu biegunki związanej z antybiotykami (13).
Wykazano także, że probiotyki są korzystne dla zespołu jelita drażliwego, bardzo powszechnego zaburzenia trawiennego. Pomagają zmniejszyć gazy, wzdęcia, zaparcia, biegunkę i inne objawy (14).
Niektóre badania pokazują również, że probiotyki mogą być korzystne w przypadku chorób zapalnych jelit, takich jak choroba Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego (15).
Probiotyki mogą być również przydatne przeciwko infekcjom Helicobacter pylori, głównemu czynnikowi wywołującemu wrzody i raka żołądka (16).
Jeśli masz problemy trawienne, których nie możesz się pozbyć, być może powinieneś rozważyć suplementy probiotyczne.
Probiotyki i utrata masy ciała
Otyli ludzie mają inną florę bakteryjną niż szczupłe osoby (17). Badania na zwierzętach wykazały również, że przeszczepy kałowe z chudych zwierząt mogą sprawić, że otyłe zwierzęta tracą na wadze (18). Z tego powodu wielu naukowców obecnie uważa, że nasze bakterie jelitowe są ważne w określaniu otłuszczenia ciała (19).
Chociaż wymaga to dalszych badań, wykazano, że niektóre szczepy probiotyczne pomagają w utracie wagi (20). Najbardziej imponujące badania na ten temat zostały opublikowane w 2013 roku. Było to badanie 210 osób z otyłością centralną (dużo tłuszczu w okolicach brzucha). W tym badaniu przyjęcie probiotyku Lactobacillus gasseri spowodowało, że ludzie stracili 8,5% masy tłuszczu z brzucha w ciągu 12 tygodni (21). Kiedy przestali przyjmować probiotyk, w ciągu 4 tygodni znów przytyli.
Istnieją również badania na zwierzętach pokazujące, że inne szczepy probiotyczne mogą nawet prowadzić do zwiększenia masy ciała, a nie utraty (22).
Inne korzyści zdrowotne związane z probiotykami
Poznanie wszystkich niesamowitych zalet probiotyków wykracza poza zakres tego artykułu.
Jednak jest kilka wartych podkreślenia:
Zapalenia: Wykazano, że probiotyki redukują ogólnoustrojowe zapalenia, główny czynnik wielu chorób (23).
Depresja i lęk: Wykazano, że szczepy probiotyczne Lactobacillus helveticus i Bifidobacterium longum zmniejszają objawy lęku i depresji u osób z kliniczną depresją (24,25).
Poziom cholesterolu we krwi: Wykazano, że kilka probiotyków obniża poziom cholesterolu całkowitego i LDL (26).
Ciśnienie krwi: Wykazano również, że probiotyki powodują niewielkie obniżenie ciśnienia krwi (27).
Funkcje immunologiczne: Kilka szczepów probiotycznych może poprawić funkcje odpornościowe i prowadzić do zmniejszenia ryzyka zakażeń, w tym przeziębienia (28).
Zdrowie skóry: Istnieją dowody na to, że probiotyki mogą być przydatne w przypadku trądziku, trądziku różowatego i egzemy, a także innych chorób skóry (29).
To tylko wierzchołek góry lodowej. Wykazano, że probiotyki są korzystne dla wielu innych problemów zdrowotnych.
Czy są jakieś efekty uboczne?
Probiotyki są na ogół dobrze tolerowane i uważane za bezpieczne dla większości ludzi. Jednak w ciągu pierwszych kilku dni mogą wystąpić działania niepożądane związane z trawieniem.
Obejmuje to gazy i łagodny dyskomfort w jamie brzusznej. Po tym początkowym okresie adaptacji twoje trawienie powinno być lepsze niż było wcześniej.
U osób z osłabionym układem odpornościowym probiotyki mogą prowadzić do niebezpiecznych infekcji. Dotyczy to osób z HIV, AIDS i kilkoma innymi schorzeniami.
Jeśli chorujesz, zdecydowanie skonsultuj się z lekarzem przed podjęciem suplementu probiotycznego.