Zasada 5 sekund- co na to naukowcy?

Zasada 5 sekund to powszechnie znane przekonanie, że jedzenie, które spadnie na podłogę i zostanie podniesione w ciągu pięciu sekund, jest bezpieczne do spożycia. Popularność tej zasady wynika z jej prostoty, jednak jej prawdziwość i bezpieczeństwo są kwestią debat naukowych. W tym artykule przyjrzymy się dowodom naukowym dotyczącym transferu bakterii z podłogi na jedzenie oraz rzeczywistego ryzyka związane z zasadą 5 sekund.

Transfer bakterii: Fakty naukowe

1. Czas kontaktu a transfer bakterii
   Badania wskazują, że transfer bakterii może rozpocząć się natychmiast po kontakcie jedzenia z zanieczyszczoną powierzchnią. Miranda i Schaffner (2016) wykazali, że czas kontaktu jest istotny, jednak nie decydujący – transfer może nastąpić w mniej niż sekundę, zwłaszcza na wilgotnych powierzchniach.
2. Typ powierzchni i wilgotność jedzenia
   Badania nad różnymi rodzajami powierzchni, takimi jak stal nierdzewna, płytki ceramiczne, drewno i dywan, wykazały, że powierzchnie gładkie i twarde sprzyjają wyższemu transferowi bakterii niż miękkie i porowate. Wilgotne jedzenie, takie jak arbuz, jest bardziej podatne na transfer bakterii niż suche produkty, takie jak cukierki.
3. Różnice w poziomie zanieczyszczenia
   Badania wykazały, że poziom zanieczyszczenia nie zależy jedynie od czasu kontaktu. Adityawardhana (2021) dowiódł, że w niektórych przypadkach jedzenie było zanieczyszczone nawet po krótkim kontakcie, a poziom przeniesienia bakterii był bardzo zmienny, w zależności od miejsca badań.
4. Mikroorganizmy i rodzaje jedzenia
   Niektóre rodzaje jedzenia, szczególnie te o dużej wilgotności, sprzyjają przenoszeniu bakterii, takich jak Escherichia coli czy Listeria monocytogenes. Bhullar (2020) wykazał, że poziom transferu bakterii różnił się znacząco w zależności od rodzaju produktu spożywczego.

Czy zasada 5 sekund ma jakiekolwiek podstawy?

Zasada 5 sekund to uproszczenie rzeczywistości. Choć czas kontaktu może wpływać na poziom zanieczyszczenia, inne czynniki – takie jak wilgotność jedzenia, rodzaj powierzchni i poziom zanieczyszczenia podłogi – odgrywają równie istotną rolę. Wyniki badań jednoznacznie wskazują, że bakterie mogą przenosić się na jedzenie praktycznie natychmiast po upadku.

Co możesz zrobić, aby zmniejszyć ryzyko?

1. Unikaj jedzenia z podłogi
   Podłoga, nawet w pozornie czystych miejscach, jest często siedliskiem licznych bakterii, które mogą być niebezpieczne dla zdrowia.
2. Dbaj o higienę powierzchni
   Regularne czyszczenie i dezynfekcja podłóg oraz blatów kuchennych może znacząco zmniejszyć ryzyko przeniesienia bakterii.
3. Wyrzucaj jedzenie po upadku
   Nawet krótki kontakt z zanieczyszczoną powierzchnią może prowadzić do przeniesienia szkodliwych bakterii.
4. Zwracaj uwagę na rodzaj jedzenia
   Wilgotne produkty są bardziej podatne na zanieczyszczenie niż suche, dlatego w przypadku tych pierwszych ryzyko jest szczególnie wysokie.

Zjadłem produkt, który upadł na ziemię, czy to znaczy, że się zatrułem?

Spożycie produktu, który upadł na podłogę, nie oznacza automatycznie, że dojdzie do zatrucia. Ryzyko zależy od kilku czynników:

1. Rodzaj powierzchni i jej czystość

Jeśli podłoga była niedawno umyta i nie była zanieczyszczona (np. błotem, odchodami zwierząt, czy resztkami jedzenia), ryzyko zanieczyszczenia produktu jest mniejsze. W miejscach publicznych, takich jak restauracje czy ulice, ryzyko jest wyższe ze względu na obecność większej liczby bakterii chorobotwórczych.

2. Rodzaj jedzenia

Produkty o dużej wilgotności, takie jak owoce czy mięso, są bardziej podatne na zanieczyszczenie, ponieważ wilgoć sprzyja przenoszeniu bakterii. Suche produkty, np. ciastka czy chleb, mają mniejsze ryzyko przeniesienia bakterii.

3. Twój stan zdrowia

Jeśli masz zdrowy układ odpornościowy, prawdopodobnie poradzisz sobie z niewielką ilością bakterii, które mogły zostać przeniesione na jedzenie. Osoby z osłabionym układem odpornościowym, dzieci czy seniorzy są bardziej narażone na zakażenia.

Których produktów kategorycznie nie należy spożywać, jak spadną na podłogę?

Niektóre produkty są szczególnie podatne na zanieczyszczenie po kontakcie z podłogą i nie powinny być spożywane po upadku. Poniżej znajduje się lista kategorii produktów, które należy kategorycznie odrzucić:

1. Produkty o dużej wilgotności

Produkty wilgotne sprzyjają szybkiemu przenoszeniu bakterii, ponieważ wilgoć działa jak nośnik mikroorganizmów:

• Owoce o dużej zawartości wody: arbuz, melon, truskawki.
• Produkty mleczne: jogurty, serki, śmietana.
• Mięsa surowe i gotowane: drób, wieprzowina, ryby.
• Gotowane makarony i ryż: ich wilgotność sprzyja kolonizacji bakterii.

2. Produkty klejące się

Konsystencja klejąca powoduje, że bakterie łatwo przyczepiają się do powierzchni produktu:

• Masło orzechowe
• Dżemy i marmolady
• Masło, margaryna

3. Produkty niepodlegające dalszej obróbce termicznej

Jeśli jedzenie nie zostanie poddane gotowaniu, pieczeniu czy smażeniu, bakterie z podłogi mogą przetrwać i trafić do organizmu:

• Kanapki
• Gotowe sałatki
• Pieczywo

Produkty stosunkowo bezpieczne (ale wciąż ryzykowne)

Sucha żywność, która ma twardą powierzchnię, jest mniej podatna na zanieczyszczenie:

• Twarde cukierki
• Ciastka z polewą
• Orzechy w łupinach

Podsumowanie

Zasada 5 sekund nie ma solidnych podstaw naukowych. Badania jednoznacznie pokazują, że przeniesienie bakterii z powierzchni na jedzenie może nastąpić natychmiastowo, a poziom ryzyka zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj powierzchni i jedzenia. Najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest unikanie spożywania jedzenia, które upadło na podłogę, niezależnie od czasu kontaktu.