Artykuł zaktualizowany 17/05/2025

Barwnik koszenila (E120) – kwas karminowy: wszystko o szkodliwości i zastosowaniu

Koszenila – czerwony barwnik naturalny, który składa się z wysuszonych, sproszkowanych ciał owadów (dactylopius coccus), wydaje się być jednym z bardziej kontrowersyjnych składników naszej diety. Jednak jego fascynująca historia zaskakuje – w końcu, kto by pomyślał, że mały owad  (czerwiec kaktusowy) żyjący na kaktusach tropikalnej i subtropikalnej Ameryki mógłby wpłynąć na nasze codzienne życie?

Czym jest koszenila (E120)- naturalny barwnik

Koszenila (czerwień koszenilowa) była używana na długo przed przybyciem Hiszpanów do Meksyku, gdzie była doceniana za swoje właściwości barwiące i lecznicze. Po odkryciu Nowego Świata, Hiszpanie szybko docenili jej wartość i sprowadzili ją do Europy, gdzie stała się popularnym składnikiem do barwienia tkanin i jedzenia.

Warto zauważyć, że koszenila zawiera także wiele innych składników, takich jak mirystynian glicerolu (tłuszcz) i kokcerinę (wosk koszenilowy), które wpływają na jej właściwości barwiące i stabilność.

Mimo że koszenila wywołuje wiele kontrowersji ze względu na potencjalne zagrożenia dla zdrowia, to jej fascynująca historia pokazuje, jak ludzie przez wieki poszukiwali różnych sposobów na nadanie żywności pięknej kolorystyki.

W jakich produktach występuje barwnik koszenila (kwas karminowy)?

W produktach spożywczych koszenila występuje m.in w napojach takich jak soki owocowe, napoje gazowane, syropy oraz likiery i inne napoje alkoholowe. Jest również obecna w produktach mlecznych, takich jak jogurty owocowe, desery mleczne i lody. W słodyczach, koszenila może być składnikiem cukierków, gum do żucia, lizaków, żelek oraz czekolad z nadzieniem owocowym. Znajduje się także w pieczywie i wypiekach, na przykład w ciastach, babeczkach oraz pieczywie z dodatkami owocowymi. W przetworach mięsnych koszenila jest używana do barwienia wędlin, parówek i konserw mięsnych.

W przemyśle kosmetycznym koszenila jest stosowana w produktach do makijażu, takich jak szminki i błyszczyki, róże do policzków oraz cienie do powiek. Można ją również znaleźć w kosmetykach do pielęgnacji skóry.

Dowiedz się więcej o innych dodatkach do żywności

Jak jest pozyskiwana koszenila?

Koszenila to ciemnoczerwony barwnik pochodzenia naturalnego, rozpuszczalny w wodzie o intensywnym, rubinowym odcieniu, stosowany w przetworach spożywczych od setek lat. Co jednak zaskakujące, koszenila wytwarzana jest z ciałek jajowych samicy czerwca koszenilowego. Proces pozyskiwania barwnika jest skomplikowany i wymaga dużej precyzji. Owady są ostrożnie szczotkowane z kaktusów opuncji, na których żywią się koszenilowe czerwce, a następnie umieszczane w workach i zabijane. Do zabicia owadów używa się gorącej wody, promieni słonecznych, pary lub wysokiej temperatury.

W zależności od metody produkcji, koszenila może przybierać różne formy i odcienie. W procesie ekstrakcji wykorzystującym gorącą wodę, barwnik jest bardziej intensywny, podczas gdy w procesie wykorzystującym działanie światła  uzyskuje się jaśniejsze odcienie. Z kolei, koszenila produkowana z owadów pochodzących z Meksyku ma bardziej purpurowy kolor, podczas gdy te z Peru mają odcień bardziej czerwony.

Niestety, dla produkcji większej ilości koszenili potrzebna jest znaczna liczba czerwców koszenilowych – około 155 000 sztuk na jeden kilogram barwnika. Dlatego też niektórzy krytycy koszenili zwracają uwagę na kwestie etyczne i ekologiczne związane z jej produkcją i stosowaniem. Pomimo to, koszenila pozostaje jednym z najpopularniejszych sztucznych barwników spożywczych stosowanych w przemyśle spożywczym.

Na terenach polski, przed odkryciem ameryki produkowano czerwony barwnik z czerwca polskiego, który był zbierany na naszych ziemiach. Niestety ten proces zakończył się i został wyparty przez jego amerykański zamiennik.

Koszenila jest szkodliwa czy bezpieczna dla zdrowia?

Koszenila nadaje żywności piękny, intensywny odcień czerwony lub fioletowy. Jednak niektóre osoby mogą być uczulone na ten składnik, co może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

Niepokojące wyniki badań z lat 70-tych wykazały, że koszenila może wywołać podwyższone ryzyko astmy, alergii pokarmowych, nadwrażliwości układu oddechowego, a nawet wstrząs anafilaktyczny (reakcje alergiczne) u niektórych osób. W odpowiedzi na te obawy, wiele krajów wprowadziło przepisy wymagające oznaczania obecności koszenili na etykietach produktów spożywczych i kosmetycznych.

W Stanach Zjednoczonych FDA wymaga, aby etykiety produktów spożywczych i kosmetycznych produktów zawierających ekstrakt koszenilowy, określają go jako “ekstrakt koszenili” lub “karmin”. Natomiast w Unii Europejskiej karmin oznaczony jest jako barwnik E120 na liście zatwierdzonych dodatków do żywności, natomiast syntetyczny barwnik koszenilowy oznaczony jest jako E124.

Chociaż dyrektywa dotycząca barwników spożywczych zatwierdza stosowanie karminy tylko w niektórych grupach żywności, nadal występuje ona w niektórych produktach, zwłaszcza w napojach alkoholowych. W każdym razie, zawsze warto uważać na etykiecie produktów, aby uniknąć niepożądanych skutków dla zdrowia.

Maksymalne dzienne spożycie czerwieni koszenilowej (karmin)

Dopuszczalne dzienne spożycie (ADI) koszenili, znanej również jako kwas karminowy (E120), wynosi 0-5 mg na kilogram masy ciała. ADI to ilość substancji, którą można spożywać codziennie przez całe życie bez ryzyka dla zdrowia.

Jest to standard określony przez organizacje takie jak Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) oraz Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). W praktyce oznacza to, że dla osoby ważącej 70 kg, maksymalne bezpieczne dzienne spożycie koszenili wynosi 350 mg.

Warto zaznaczyć, że koszenila jest obecna w różnych produktach spożywczych i kosmetycznych, więc osoby dbające o jej ograniczenie powinny zwracać uwagę na etykiety produktów.

Technolog żywności

Jan Antoniak – technolog żywności, audytor i doradca

Specjalizuję się w prawie żywnościowym, HACCP i etykietowaniu. Od lat pomagam firmom spożywczym wdrażać systemy jakości oraz zrozumieć wymagania przepisów. Na blogu dzielę się wiedzą w prosty, praktyczny sposób.
Audytor systemów bezpieczeństwa | Autor technologzywnosciradzi.pl

Dowiedz się więcej →