Żywność funkcjonalna – co to jest i jak wpływa na nasze zdrowie?

CZAS CZYTANIA: 4 minuty

Wiele osób zwraca uwagę na to, co je, nie tylko ze względu na smak, ale także na wartość odżywczą i korzyści zdrowotne. Wśród różnych rodzajów żywności, które możemy znaleźć na rynku, coraz większą popularność zyskuje tzw. żywność funkcjonalna. Czym jest, jej przykłady i jak może wpływać na nasz organizm? Odpowiadamy na te pytania w naszym artykule.

Czym jest żywność funkcjonalna?

Żywność funkcjonalna to żywność naturalnego pochodzenia, która dzięki określonym modyfikacjom wyjątkowo dobrze wpływa na zdrowie i funkcjonowanie organizmu. Może zmniejszać ryzyko wystąpienia pewnych chorób, zwłaszcza tych cywilizacyjnych, lub ogólnie poprawiać stan zdrowia i samopoczucie.

• Podstawową jej cechą jest to, że musi przypominać żywność konwencjonalną, czyli taką, którą spożywamy na co dzień.
• Ponadto musi wykazywać korzystne działanie w ilościach, które mogą być dostarczane z normalną, dobrze zbilansowaną dietą. Należy także pamiętać, że nie mogą to być ani kapsułki, ani tabletki, ani suplementy diety.
• Żywność funkcjonalna musi być wytwarzana z naturalnych składników i posiadać odpowiednie oznaczenia zdrowotne i żywieniowe na swoim opakowaniu.

Nie jest ona pojęciem nowym, ale ma swoje korzenie w tradycji Wschodu, gdzie często traktowano pokarm jak lek. W Europie badania nad żywnością funkcjonalną zaczęły się w połowie lat 90. XX wieku, a w 1999 roku ustalono definicję tego typu produktów jako żywności, która oprócz zwykłego efektu odżywczego ma udowodniony korzystny wpływ na jedną lub więcej funkcji organizmu, który to wpływ polega na poprawie stanu zdrowia oraz samopoczucia i/lub zmniejszaniu ryzyka chorób.

Przykłady żywności funkcjonalnej

Żywność funkcjonalną możemy podzielić na różne grupy, w zależności od składników, które zawiera, lub od potrzeb, które zaspokaja. Oto niektóre z nich:

• Żywność probiotyczna – to taka, która zawiera żywe kultury bakterii, które korzystnie wpływają na florę bakteryjną jelit i poprawiają trawienie, odporność i stan skóry. Przykładami są jogurty naturalne, kefiry, maślanki, kiszonki, miso czy tempeh.
• Żywność prebiotyczna – to żywność, która zawiera błonnik pokarmowy lub inne substancje, które stymulują rozwój korzystnych bakterii w jelitach. Przykładami są czosnek, cebula, por, banany, owsianka, pszenica, jęczmień, cykoria, topinambur czy mleko matki.
• Żywność bogata w kwasy tłuszczowe omega-3 – to żywność, która zawiera nienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3, które mają działanie przeciwzapalne, obniżają poziom cholesterolu i triglicerydów we krwi, poprawiają pracę serca i mózgu, a także wpływają na stan skóry, włosów i paznokci. Przykładami są tłuste ryby morskie, takie jak łosoś, makrela, sardynka, śledź czy tuńczyk, oleje
• Żywność bogata w przeciwutleniacze – to żywność, która zawiera substancje, które chronią komórki organizmu przed uszkodzeniem przez wolne rodniki, które powstają w wyniku stresu, zanieczyszczenia, palenia, promieniowania czy starzenia się. Przeciwutleniacze pomagają zapobiegać chorobom nowotworowym, układu krążenia, neurodegeneracyjnym, cukrzycy, zapaleniom i infekcjom. Przykładami są owoce i warzywa o intensywnych kolorach, takie jak jagody, maliny, czarne porzeczki, wiśnie, pomidory, marchew, brokuły, szpinak, kapusta, czerwone wino, herbata zielona, kakao, orzechy, nasiona czy przyprawy.
• Żywność bogata w witaminy i minerały – to żywność, która zawiera niezbędne dla organizmu składniki odżywcze, które biorą udział w wielu procesach metabolicznych, regulują pracę enzymów, hormonów, układu nerwowego, odpornościowego i innych. Witaminy i minerały są niezbędne dla prawidłowego wzrostu, rozwoju i funkcjonowania organizmu. Przykładami są owoce i warzywa, produkty zbożowe, nabiał, mięso, ryby, jaja, orzechy, nasiona, wodorosty, drożdże, grzyby, zioła czy suplementy.
• Żywność bogata w białko – to żywność, która zawiera białko, czyli związek organiczny zbudowany z aminokwasów, które są podstawowymi elementami budulcowymi komórek, tkanek, organów, hormonów, przeciwciał i enzymów. Białko jest niezbędne dla wzrostu, regeneracji i utrzymania masy mięśniowej, a także dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego, nerwowego i hormonalnego. Przykładami są mięso, ryby, jaja, nabiał, soja, rośliny strączkowe, orzechy, nasiona, quinoa, amarant, spirulina czy produkty proteinowe.

Przykłady żywności wzbogaconej

Żywność wzbogacona to żywność, do której dodano witaminy, składniki mineralne lub inne substancje, które mają korzystny wpływ na zdrowie i funkcjonowanie organizmu. Żywność wzbogacona może być podzielona na trzy typy: interwencyjną, wyrównawczą i polepszającą. Niektóre przykłady żywności wzbogaconej to:

• Sól jodowana – sól, do której dodano jod, który jest niezbędny dla prawidłowej pracy tarczycy i zapobiega chorobom, takim jak wole czy kretynizm. W Polsce jodowanie soli jest obligatoryjne od 1997 roku.
• Margaryna – produkt zastępujący masło, do którego dodano witaminę A i D, które są ważne dla wzroku, odporności, zdrowia kości i zębów. Margaryna może być także wzbogacona w witaminę E, która ma działanie przeciwutleniające i chroni komórki przed uszkodzeniem.
• Mleko i produkty mleczne – do których dodano witaminę A i D, aby zwiększyć ich biodostępność i zapewnić odpowiednią podaż tych witamin. Mleko i produkty mleczne mogą być także wzbogacone w wapń, który jest niezbędny dla budowy i utrzymania kości i zębów.
• Oleje roślinne i produkty zbożowe – do których dodano witaminę E, która jest silnym przeciwutleniaczem i chroni organizm przed wolnymi rodnikami. Witamina E jest szczególnie ważna dla układu krążenia, skóry i włosów.
• Soki i napoje bezalkoholowe – do których dodano witaminę C, która jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego, gojenia się ran, syntezy kolagenu i wchłaniania żelaza. Witamina C jest także przeciwutleniaczem i chroni organizm przed infekcjami i stresem. Soki i napoje bezalkoholowe mogą być także wzbogacone w inne witaminy, takie jak B, E, prowitaminę A, oraz w składniki mineralne, takie jak wapń, magnez czy żelazo .

Podsumowanie

Żywność funkcjonalna to żywność, która ma dodatkowe korzyści zdrowotne oprócz zwykłego efektu odżywczego. Może wpływać na poprawę stanu zdrowia i samopoczucia, a także na zmniejszenie ryzyka chorób. Żywność funkcjonalna musi być naturalna, przypominać żywność konwencjonalną i być spożywana w ilościach zgodnych z dobrze zbilansowaną dietą. Nie może być zastępowana przez suplementy diety ani leki. Żywność funkcjonalną możemy podzielić na różne grupy, w zależności od składników, które zawiera, lub od potrzeb, które zaspokaja. Przykładami są żywność probiotyczna, prebiotyczna, bogata w kwasy tłuszczowe omega-3, przeciwutleniacze, witaminy i minerały, białko i wiele innych. Żywność funkcjonalna jest coraz bardziej popularna i dostępna na rynku, ale należy pamiętać, że nie jest to panaceum na wszystkie dolegliwości, a jedynie uzupełnienie zdrowego stylu życia.